Ocalony od zapomnienia. 66.rocznica śmierci kontradmirała Stanisława Mieszkowskiego

Przechodniu pochyl czoło, wstrzymaj krok na chwilę,
Tu każda grudka ziemi krwią męczeńską broczy,
To jest Służewiec, to są nasze Termopile,
Tu leżą ci, co chcieli bój do końca toczyć.

Nie odprowadził nas tu kondukt pogrzebowy,
Nikt nie miał honorowej salwy ani wieńca.
W mokotowskim więzieniu krótki strzał w tył głowy,
A potem mały kucyk wiózł nas do Służewca.

Z Jej imieniem na ustach zwyciężać lub zginąć
Szliśmy w oddziałach „Wilka” i murach Starówki,
Pod Narvik i pod Tobruk, pod Monte Cassino,
By w tym piasku kres znaleźć żołnierskiej wędrówki…

Autor nieznany – więzienie mokotowskie, Warszawa

16 grudnia 1952 r. o godz. 14.15 w więzieniu mokotowskim został rozstrzelany kmdr Stanisław Artur Mieszkowski.  Skazano go w ramach tzw. procesów odpryskowych – oficerów marynarki, lotnictwa i piechoty, oskarżonych o działalność konspiracyjną na rzecz mocarstw zachodnich. Przed sądami wojskowymi stanęło 86 zmaltretowanych torturami w śledztwie oficerów. Kmdr Stanisław Mieszkowski miał jeszcze tyle siły, żeby rzucić śledczym: „Wy się zajmujecie prowokatorstwem, to jest wasz zawód! jesteście mordercami w imię waszej racji. Jesteście bez czci i wiary ze skóry obdarci, padliną żyjący tatarzy!” Zasądzono 40 wyroków śmierci, 8 dożywocia, dwóch uniewinniono. Wykonano 20 wyroków śmierci, w tym 19 w okresie od 13 lipca do 7 sierpnia 1952r. Wszyscy straceni zostali później zrehabilitowani.

Kmdr Stanisław Mieszkowski urodził się 17 czerwca 1903 roku w Piotrkowie Trybunalskim. Po odzyskaniu niepodległość przez Polskę, 16-letni Stanisław zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie bolszewickiej 1920 roku. Kończy szkołę podchorążych piechoty, a w 1927 szkołę podchorążych Marynarki Wojennej. Prezydent RP mianuje go na stopień podporucznika marynarki. Pełnił służbę na ORP Bałtyk, ORP Mazur, ORP Burza. Przełożeni kierują go na wyższy kurs artylerii do Tulonu. W 1936r. nadzoruje w portach La Havre i Coves instalacje urządzeń artyleryjskich na budowanych tam polskich niszczycielach. W czasie walk 1939 r. kmdr ppor. Mieszkowski dowodził kanonierką ORP,,Generał Haller”, a później grupą kanonierek, które walczyły w Zatoce Gdańskiej. Po utracie manewrowości, jednostki te zostały rozbrojone, a ich załogi weszły w skład obrony Helu. Dowodził odcinkiem od baterii cyplowej do Kolonii rybackiej. Po kapitulacji 2 października komandor Mieszkowski dostał się do niewoli niemieckiej.. Po wojnie udał się do Gdyni gdzie organizował się Główny Urząd Morski. Skierowany zostaje do Kołobrzegu. Jest pierwszym polskim kapitanem portu. Organizuje jego rozminowanie i odbudowę. W styczniu 1946 roku powołany zostaje do służby w Marynarce Wojennej. Dowodzi flotyllą trałowców, a następnie otrzymuje zadanie utworzenia Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej. Zostaje jej komendantem. Kolejne odpowiedzialne stanowiska to szef sztabu głównego Marynarki Wojennej, a następnie zastępca dowódcy Mar. Woj. ds. liniowych. Zostaje mianowany do stopnia komandora. W 1947 r. powstaje Dowództwo Floty. Kmdr Mieszkowski zostaje jej dowódcą. Jest również redaktorem naczelnym ,,Przeglądu Morskiego”. Został aresztowany w październiku 1950 r. Torturowany i męczony przez dwa lata w więzieniach GZI w Gdyni i Warszawie. 21 lipca 1952 r.w fingowanym procesie Najwyższy Sąd Wojskowy skazał go na karę śmierci. W październiku kmdr Mieszkowski w oświadczeniu przesłanym do NSW odwołał wszystkie zeznania złożone w śledztwie i na procesie, jako wymuszone i niezgodne z prawdą. Prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok wykonano. Miejsce pochówku kmdr Stanisława Mieszkowskiego nie jest znane. W tamtym czasie zwłoki straconych wywożono nocą w worku lub rzadziej w jakiejś skrzyni i grzebano je gdzieś na tzw. „Łączce,” pod murem na Powązkach, albo na wysypisku śmieci na Służewcu. Grobów wielu straconych bezskutecznie szukają dotąd ich rodziny.

23 czerwca 2007 roku podczas Centralnych Dni Morza w Kołobrzegu odsłonięto pomnik kmdr Stanisława Mieszkowskiego. Powstał z inicjatywy działaczy Ligi Morskiej i Rzecznej, wspólnym wysiłkiem społeczeństwa, młodzieży, instytucji państwowych, organizacji społecznych i osób prywatnych. Autorem jest artysta rzeźbiarz Romuald Wiśniewski.

16 grudnia 2017 roku w Gdyni Oksywiu odbyły się uroczystości pogrzebowe oficerów. Ich doczesne szczątki zostały złożone w Panteonie Zasłużonych na Cmentarzu Marynarskim. Prezydent RP awansował Stanisława Mieszkowskiego i Jerzego Staniewicza do stopnia kontradmirała, a Zbigniewa Przybyszewskiego do stopnia komandora.

W Kołobrzegu każdego roku w rocznicę tych tragicznych wydarzeń o godz. 14.15 przy pomniku kmdr Stanisława Mieszkowskiego spotkają się wszyscy, którzy czczą pamięć tych co zginęli za wolną Polskę.

Marek Padjas

zdjęcia Kazimierz Ratajczyk, Marek Padjas